Vakmanschap is meesterschap

Na het broddelwerk van onze ex-aannemer had Jan niet zoveel fiducie meer in het bouwvakmanschap hier. Maar ze zijn er wel, deskundige en gedreven vakmensen.

Houtfan

‘Nemen jullie houten kozijnen? Geen pvc??’ Daar snapt Gonzalo niks van. En hij is niet de eerste die dat niet begrijpt. Maar ik had hem – hij is een professionele ecologische tuinder – ingeschat als houtfan. Of in ieder geval een liefhebber van natuurlijke materialen. Niet dus.
‘Je bent toch gek als je geen pvc neemt?’ gaat Gonzalo verder. ‘Dat hoef je nooit te schilderen.’

Hennep

In Nederland raakt de bouwwereld steeds meer in de ban van biobased bouwen. Bouwen dus met natuurlijke materialen als hout, stro en hennep. Want cement, staal en beton zijn kampioen CO₂-uitstoters, terwijl planten en bomen juist CO₂ vastleggen tijdens de groei. Ook raakt de voorraad natuurlijke bouwmaterialen nooit op. Je kunt ze steeds opnieuw en ook nog eens duurzaam telen.

Idealisten

Duurzaam bouwen was lang voorbehouden aan idealisten, zoals die van centrum De Kleine Aarde in Boxtel. Zij werden geïnspireerd door het befaamde rapport van de Club van Rome uit 1972. Daarin trokken wetenschappers de conclusie – toen al – dat we als mensheid de aarde uitputten met onze manier van consumeren. Jan maakte als mavo-leerling een werkstuk over dit rapport. Dat maakte zo’n grote indruk op hem, dat hij nooit meer geloofde in het heil dat gepreekt wordt over economische groei.

Kleinste maatje

Hier in Asturias staat biobased bouwen amper in de kinderschoenen. Net het kleinste maatje babysokjes, schat ik. Een houten dak, zoals wij hebben laten maken op ons huis? Iedereen vindt het prachtig. Maar nee, dat bouwen ze hier bijna niet. Een nieuwe woning krijgt standaard een dak van beton. Voor ecologische verf en leemstuc is al helemaal bijna niemand te porren. Op een paar idealisten na, zoals vijftig jaar geleden in Boxtel.

Koesteren

Asturianen zijn niet de progressiefste Spanjaarden, merken we nu we hier ruim twee jaar wonen. Ze koesteren alles wat Asturiaans is: de cider, stoofschotels met witte bonen en ambachtelijke kazen. Bij elke festiviteit klinken de snerpende tonen van de gaita – de Asturiaanse versie van de doedelzak. En natuurlijk de hórreo: de beroemde houten schuur op palen, waarin je de oogst muisvrij kunt bewaren. De regioregering heeft elke hórreo aangemerkt als monument.

Weinig hits

Zoek je met Google naar ecologische bouwmaterialen? Dan geeft Asturias weinig hits, in tegenstelling tot Baskenland en Catalonië. Deze nationalistische regio’s zijn blijkbaar een stuk progressiever. Wat de Asturiaan niet kent, dat blieft ie niet. In ieder geval in de bouwwereld. Daarom moeten we soms voor ons huis andere keuzes maken dan we graag zouden willen. Zo wilden wij onze vloer het liefst afwerken met een laagje leemstuc. Maar we kunnen in een straal van 300 km geen vakman of vakvrouw vinden die dat kan aanbrengen.

Meesterschap

Maar dat behoudende karakter van de Asturianen heeft ook een mooie kant. Je komt hier nog ambachtslieden tegen, die mij meteen doen denken aan Grolsch. En dan niet het bier zelf, maar ‘vakmanschap is meesterschap’. Even voor de 50-minners: met deze slogan bracht de bierbrouwer zijn pils als ambachtelijk bier aan de man, in de jaren zestig en zeventig. Daarbij liet Grolsch in de reclames echte ambachtslieden zien, zoals een vioolbouwer.

Blauwe cabrales

Bij onze kozijnfabrikant Carpinteria Rojo hangt de sfeer van die oude Grolsch reclames. Eind oktober zijn we er op bezoek om te kijken hoe ze onze deuren, ramen en houten luiken maken. Het bedrijf zit in Cabrales, de gemeente waar de beroemde blauwe grotkaas – die ook cabrales heet – vandaan komt. Het verhaal gaat dat de veel bekendere Franse kaasmaker Roquefort in deze grotten ook een deel van zijn kaas laat rijpen. Ons kozijnbedrijf zit in een klein dorp aan de voet van de majestueuze Picos de Europa, het hoogste bergmassief van Asturias.

Houtprijs

Het eerste dat in het oog springt is de reusachtige overkapping, waar een gigantisch voorraad kastanje- en eikenhout onder ligt. We snappen nu wel waarom we alleen méér hoeven te betalen voor het glas, terwijl ook de houtprijs flink gestegen is. Met deze voorraad kunnen ze nog even vooruit. Want sinds de crisis van 2008 werken er geen vijftien man meer in het bedrijf, maar zijn ze nog maar met z’n drieën: eigenaar Manuel, zijn vader Manuel senior en Amador, de enige werknemer. ‘We zijn gestopt om nieuwe mensen erbij te zoeken‘, legt zoon Manuel uit. ‘Er zijn bijna geen vakmensen te vinden. En zelf opleiden kost veel tijd. Bovendien hebben we al een paar keer meegemaakt, dat zulke leerlingen weer snel vertrekken.’

Boomstammen

Carpintería Rojo koopt zelf de boomstammen in die ze verwerkt. Naast de bedrijfshal ligt een stapel verse bomen. ‘Die komen vlakbij jullie vandaan’, vertelt senior lachend. In mei was hij met zijn zoon in Loro om alle kozijnen in te meten. ‘Toen we daarna richting snelweg reden, zagen we ze liggen.’ Ze spoorden de eigenaar op en kochten de bomen.
‘Het wordt voor ons steeds moeilijker om kastanjehout in te kopen’, vult zoon Manuel aan. ‘Dat brengt tegenwoordig meer op als kachelhout dan als kozijnhout.’
Het duurt trouwens nog wel even voor ze kozijnen kunnen maken van deze boomstammen. Als die verzaagd zijn tot planken, liggen ze eerst nog wel een jaar of twintig jaar te drogen onder de overkapping.

Vingerlas

In de bedrijfshal is het drietal bezig met onze kastanjehouten kozijnen. Het hout dat ze daarvoor gebruiken, heeft dan al een heel parcours achter de rug. Na twintig jaar in de buitenlucht gaan de in schijven gezaagde boomstammen eerst in de drogerij. Daarna zagen ze hier dikke planken van. Vervolgens inspecteren ze elke plank heel precies: welke stukken zijn goed en welke niet? Zo zijn de stukken met noesten of verdraaiingen in het hout niet bruikbaar. Met een vingerlas smeden ze de bruikbare stukken aan elkaar. Van deze geassembleerde planken maken ze balken door er meerdere op elkaar te lijmen. Dit gelamineerde hout is heel sterk.

Precies op maat

Nu komen we in de buurt van de kozijnen. Want die maken de vakmannen van gelamineerde balken. Deze balken gaan eerst door de schaafbank, die ze haaks maakt en precies op maat schaaft.

Een volgende machine freest er de sponningen in voor glas, het sluitmechanisme en de tochtprofielen.

Daarna worden de uiteinden van de vier kozijndelen gelijmd en in een hydraulische lijmtang gezet. Dan is de basis klaar.

Passie

Manuel senior is de pensioengerechtigde leeftijd al lang gepasseerd. Dit jaar is hij tachtig geworden. Toch sjouwt hij nog elke dag in het houtbedrijf, dat nu van zijn zoon is. De zware, gelamineerde balken glijden als luciferhoutjes door zijn handen.
Eigenlijk moest Manuel veehouder worden, net zoals zijn vader en de rest van zijn familie. Maar dat weigerde hij. Want in militaire dienst had hij als timmerman zijn passie voor hout ontdekt. Toen Manuel in 1965 met zijn timmerbedrijf begon, kon hij gelukkig van een tante geld lenen om hout in te kopen voor zijn eerste opdracht.
Als we samen met hem door de houtopslag lopen, weet hij precies welk hout waar vandaan komt en wat er zo speciaal aan is. Hier loopt duidelijk een man die voor zijn passie heeft gekozen…

Hier kun je een kijkje nemen op onze bouwplaats