Voor niks gaat de zon op

Energie is duur in Spanje. Alle reden om je huis goed te isoleren en het dak vol te leggen met zonnepanelen. Toch…?

Snikheet

Vijftien jaar geleden voelde ik de Spaanse energieprijs voor het eerst aan den lijve. Ik zat toen twee weken op een kleine Spaanse taalschool in Valladolid. Het was hoogzomer en dus snikheet in deze Castiliaanse stad, middenin Spanje. Via de taalschool had ik onderdak bij een gepensioneerde dame, de moeder van een docent. Kon ik buiten de schoolmuren mooi mijn Spaans oefenen.
Mijn hospita woonde in een vrij nieuw appartement, helaas. Want daarom had het geen dikke, warmte bufferende muren, zoals oudere woongebouwen. In mijn kamer liep de temperatuur aan het einde van de middag op tot bijna veertig graden. En er was geen koeling in huis. Dat kon mijn hospita zich niet veroorloven van haar pensioen.
Stroom is hier belachelijk duur. En dat is de schuld van die linkse regering, brieste ze. Bij alleen al de gedachte aan dat ‘linkse tuig’ steeg haar lichaamstemperatuur nog verder.

Geen idee hoeveel

Nu we in Spanje wonen, merken we zelf dat energie hier niet goedkoop is. Vandaag ligt er weer een gasrekening in onze brievenbus. Die krijgen we ongeveer eenmaal per twee maanden. Je betaalt hier niet elke maand een vast voorschot, zoals in Nederland. Maar je rekent het verbruik van voorgaande maanden af. Nieuwsgierig scheur ik de envelop open. Ik heb geen idee hoeveel gas we verstookt hebben sinds begin december. Want op de vorige gasrekening stond nul euro voor het verbruik. Waarschijnlijk is de meterstand toen niet opgenomen. Dat gebeurt normaal elke twee maanden, vóór het opmaken van de rekening. Maar dan moeten wij of onze buren thuis zijn om de meteropnemer binnen te laten in het flatgebouw.

Erg zuinig

Oeps, we hebben een gasrekening van ruim driehonderd euro. Best een fors bedrag voor vier maanden gas. Zeker omdat we zuinig stoken. Erg zuinig. De verwarming staat alleen in de eetkamer aan. Behalve slapen, koken en douchen, doen we zo’n beetje alles op deze twaalf vierkante meter. De woonkamer is al enkele maanden net zo verlaten als de theater- en concertzalen in Nederland. Met die ene radiator krijgen we deze ruimte – die twee keer zo groot is als de eetkamer – onmogelijk op temperatuur. De warmte vliegt door het enkel glas en de ongeïsoleerde muur naar buiten. En de zon schijnt hier nauwelijks binnen omdat de woning ongunstig ligt. Dus ook de zon missen we als warmtebron.

Ruime voet

In Amsterdam waren we gewend aan een energierekening van zo’n zeventig euro per maand, voor gas én elektra. Best weinig dus. En dat is eigenlijk heel logisch in een appartement met energielabel A, waar de zon wél overvloedig door enorme ramen naar binnen schijnt. Ons gasverbruik was daarom laag, ook al zette Jan de thermostaat graag op 21 graden en leefden we op ruime voet. De woonkamer was bijna vier keer zo groot als de twaalf vierkante meter waar we nu op leven.

Verhit debat

Mijn hospita had gelijk. Als ik de energierekeningen vergelijk, blijkt dat elektra en ook gas hier duur is. We betalen ongeveer 1,7 keer zoveel voor stroom en gas als in Nederland. Vreemd. Want het gemiddelde inkomen is lager in Spanje. De energietarieven zorgen in de politiek dan ook voor verhitte debatten. In januari nog. Toen eiste Podemos (zeg maar de Spaanse SP) van coalitiepartner PSOE (de Spaanse PvdA) een onmiddellijke hervorming van de Spaanse energiemarkt.
Die tarieven moeten nu omlaag, eiste Podemos. Want steeds meer Spanjaarden kunnen hun energierekening niet betalen. Zeker nu veel mensen door corona minder of helemaal geen inkomen hebben.

Niet links maar rechts

Met dat hoge stroomtarief liggen de daken zeker wel vol met zonnepanelen? Nou, nee dus. Her en der ligt er eentje. Je moet ze met een lamplichtje zoeken.
Huh??? Tja, dat komt door de politiek. Daar had mijn rechtse hospita ook gelijk in. Máár, ze wees in de verkeerde richting. Niet links, maar rechts heeft de energie hier duur gemaakt. Zo voerde de rechtse Partido Popular in 2011 een anti-zonnestroomwet in. Daardoor leverden zonnepanelen in één klap geen meer geld op – zoals in Nederland – maar kostten ze geld. Vóór deze wet was Spanje Europees koploper zonnestroom. Een ramp, vonden de machtige Spaanse energiebedrijven, die hun winst en hun macht zagen slinken. De anti-zonnestroomwet was dan ook het resultaat van hún lobby. Gelukkig is die wet nu verleden tijd. Toen de Partido Popular in juni 2018 het veld moest ruimen en Pedro Sanchez premier werd, zette de socialistische regering snel een streep door de anti-zonnestroomwet.

Te weinig zon

Er is nóg een reden waarom weinig Asturianen zonnepanelen op hun dak hebben. Ze hebben het idee dat er hier te weinig zon is voor zonnepanelen. Zo reageert ook de gemeentearchitect van Pravia, als we de plannen voor ons huis voor het eerst aan hem voorleggen. Zonnepanelen? Goed idee in Andalusië en Castilië. Maar hier in Asturias? Nee, we hebben hier te weinig zon. Dat heeft echt geen zin, vindt de gemeentearchitect.
Oké, ik geef toe, Asturias is geen zonkampioen van Spanje. Met 3.500 zonuren wint Sevilla het met een straatlengte van Oviedo, waar de zonurenteller tot 1.950 komt. Maar dat is nog altijd meer dan Nederland, waar de zon gemiddeld 1.500 uren per jaar schijnt. En daar leggen steeds meer mensen wél zonnepanelen op hun dak.

Laven aan de zon

In ons nieuwe huis in Loro willen wij ons straks laven aan de warmte van de zon. Dat doen we allereerst met de oriëntatie van het huis. In ons tijdelijk onderkomen, merken we pas hoe kil een woning op het noorden is. Brrr. Een wereld van verschil met ons appartement in Amsterdam, dat op het zuiden lag. Het woongedeelte van ons huis in Loro ligt zuidzuidwest. Daar komt dus volop zon binnen door alle ramen van vloer tot plafond. Máár, te veel zon is ook een kwelling, merkten we in het Amsterdamse appartement. Het huis in Loro krijgt daarom een groot dakoverstek. Dat zorgt in de zomer – als de zon hoger staat – voor schaduw in huis. Mocht de zon in het voorjaar of najaar wat al te uitbundig schijnen, dan kunnen we aan de buitenkant houten luiken voor de ramen schuiven.

Een omweg

Wat de gemeentearchitect ook zegt, wij leggen toch zonnepanelen en heatpipes op het dak. Heatpipes zijn vacüum buizen, die kampioen zijn in zonnestralen omzetten in warm water. Dat gebruiken we voor onze vloerverwarming, douche, wasmachine, etc. Je kunt water ook opwarmen met een warmtepomp. Maar dan gebruik je de energie van de zon veel minder efficiënt. Het zonnepaneel zet dan eerst licht om in stroom. En met die stroom haalt de warmtepomp warmte uit de buitenlucht. En die warmt het water op. Dat is nogal een omweg. Daardoor gaat er onderweg veel energie van de zon verloren.

Winterslaap

Toen we serieus gingen nadenken over emigreren naar Spanje, dachten we aan een leven off the grid. Geen aansluiting op het elektriciteitsnet, maar zelf alle energie opwekken. Dat vonden we een aantrekkelijk idee. Maar in de praktijk is dat lastig als je ook comfortabel wil leven. Dat bleek toen we onze energiebehoefte en de opbrengst van zonnepanelen en heatpipes lieten uitrekenen. Die opbrengst is ’s winters heel laag en dan heb je juist de grootste behoefte aan energie.
Als het ’s winters dagenlang donker en koud is, leveren heatpipes niet genoeg warm water voor de vloerverwarming. Je zou je huis dan kunnen verwarmen met een geavanceerde houtkachel. Maar houtstook vinden wij niet zo’n fijn idee.
Op donkere dagen leveren zonnepanelen ook weinig stroom. Die dagen kun je proberen te overbruggen door op zonnige dagen grote batterijen op te laden en super zuinig te zijn met je stroomverbruik. Maar dan nog.
Zonder houtkachel en batterijen kunnen wij niet off the grid leven. Tenzij we een winterslaap gaan houden, zoals er hier wel meer doen in Asturias….