De huiskamer van Loro

Met onze verhuizing is ons minidorpje Loro twee nieuwe bewoners rijker. Toch is deze aanwas niet genoeg om het bevolkingscijfer te laten groeien.

Weet je al dat Francisco gisteren is overleden?, vraagt Enzo.
Hij leest vraagtekens in mijn ogen.
De papa van Luis, voegt hij er dan aan toe.
Hoe klein Loro ook is, nog steeds ken ik niet iedere bewoner bij naam.
Francisco is de tachtiger die tegenover de bar in een klein huis woont, samen met zijn vrouw, jongste zoon en schoondochter. De herder die bij hun huis ligt, blaft altijd als een bezetene en rukt aan zijn ketting als je in de buurt komt.
Francisco loopt moeilijk, al zolang we hem kennen. Maar oogt beslist niet ziek. Met zijn krukken schuifelt hij elke dag trouw zijn rondjes op het dorpsplein. Schuifelde moet ik nu dus zeggen.

Zelfgemaakt

Enzo en ik staan nu op dat dorpsplein. Het is zondagochtend. Zoals iedere laatste zondag van de maand, is er weer markt in Loro. Iedereen kan hier dan zijn tafel neerzetten om spullen te verkopen. Ik heb dat ook een keer gedaan, met zelfgemaakte vijgenjam, pompoensoep en auberginehapjes. Onze moestuin is rond de verhuizing wat verwaarloosd en levert nu niet genoeg om op de markt te staan. Dat geldt niet voor Rosa. Haar tafel ligt vol courgettes, bonen, blauwe bessen, eieren en andere verse waar. Allemaal uit haar moestuin, op nog geen vijfhonderd meter van de markt. Een paar tafels verderop verkoopt een boerin uit een ander dorp verse kaas, gemaakt van de melk van haar koeien. En zo zijn er nog veel meer etenswaren op de markt. Maar ook tweedehands spullen. Zo biedt Mercedes gedragen kleding aan. En Mathilda verkoopt een allegaartje, van keukengereedschap tot oorbellen. De talrijke sieraden zijn een erfenis van haar koopzieke zus uit Madrid, die vorig jaar overleden is.

Te bescheiden

Ook Enzo en Isabella staan op de markt. En dat is nieuw. Want het Italiaanse stel runde de bar in Loro. En tijdens de markt liepen ze altijd de benen uit hun lijf om alle bezoekers van drankjes te voorzien. Daarbij serveerden ze gratis de heerlijkste hapjes. Op deze marktdagen piekte hun bescheiden omzet. Maar die bleef in de rest van de maand te laag. In april zijn ze daarom gestopt met de bar. Nu verkopen ze zelfgemaakte zeep, shampoo en allerlei verse en gedroogde kruiden op markten. Isabella is een wandelende kruidenencyclopedie, die precies weet welk kruid helpt tegen welke kwaal.

Praatgraag

Een maand voor onze verhuizing zijn we aan het klussen in huis, als Luis Miguel langskomt. De aleman noemt iedereen hem, wat Duitser betekent. Maar hij is allesbehalve Duits. Als bestuurslid van de dorpsvereniging komt de aleman onze contributie innen. Van hem horen we dan dat de bar dicht gaat.
Zelf hebben de Italianen dan alleen dorpsburgemeester Cecilia nog maar ingelicht. Ze willen hun besluit voor anderen graag nog even stilhouden. Maar in ons minidorpje met praatgrage Spanjaarden, blijft niks geheim.

Klandizie

We snappen heel goed dat de Italianen met de bar stoppen. Dat zien we eigenlijk al maanden aankomen. Telde Loro een paar decennia geleden nog voldoende bewoners voor twee bars, anno 2023 is er niet genoeg klandizie meer voor één. Ook al zijn er ook buiten Loro veel mensen die de Italianen een warm hart toedragen, toch levert de bar te weinig inkomsten op.

Borreltijd

Maar zo vlak voor onze verhuizing is het wel een domper dat de bar dichtgaat. We hadden ons er al op verheugd om in het weekend naar de bar te wandelen. Zeker op zondag rond het middaguur. Dat is hier dé borreltijd bij uitstek. En dus ook een uitgelezen moment om onze dorpsgenoten te ontmoeten.
De bar fungeert eigenlijk als huiskamer. Spanjaarden spreken eerder met elkaar af in een bar, dan dat ze bij elkaar over de vloer komen. Dat is niet alleen in Loro zo, maar ook bijvoorbeeld in Pravia zagen we dat. Trina, een aardige buurvrouw in onze flat in Pravia, zit bijvoorbeeld elke dag een paar keer met vriendinnen in het café op de hoek van de straat.

Eén wijntje

Wij leren de meeste mensen in Loro dan ook in de bar kennen. Daar zitten we de afgelopen jaren bijna elk weekend, minimaal één keer. Het vaakst op zondag tijdens het borreluur. We nemen ons dan altijd voor om maar één wijntje drinken. Niet meer. Om ’s middags nog wat te kunnen doen in de hof of het huis. Maar negen van de tien keer komt er die middag weinig van werken. Dan trakteert een kennis of een dorpsgenoot ons op nóg een glas. En vaak hoeven we niks af te rekenen omdat anderen ons inviteren, zoals ze dat hier zeggen. Ze hebben dan je drankje al betaald voordat je zelf je portemonnee kan trekken.

José

Zo zitten we op oudjaarsavond om een uur of zeven ook in de bar. Buurman José begroet ons joviaal en inviteert ons op een drankje. We vermoeden dat hij iets heeft met Aurora, een Madrileense die in Loro een tweede huis heeft. Aurora’s echtgenoot heeft niks met het platteland en komt daarom nooit mee naar Loro. Maar dit terzijde.
We drinken die avond met José op de voortgang van ons huis. En dat we in het nieuwe jaar in Loro komen wonen. Een paar uur later krijgt José een herseninfarct. Hij ligt nog een aantal dagen in coma en overlijdt vrijdagnacht in het ziekenhuis. Dat horen we ‘s zaterdags van de buurvrouw.

Zondagmiddag

In Spanje worden mensen heel snel begraven. De begrafenis van José is daarom zondag al. ‘s Middag om halfvijf. Niet in Loro, maar twee kilometer verderop, in Folgueras. Daar staat een fraai kerkje en is ook een begraafplaats. Het is onze eerste begrafenis hier. Het kleine kerkje zit bomvol. Wij vinden een plekje achterin de kerk. Jan staat bij de mannen. Ik schuif in een bank met vrouwen aan.
De mis begint. Maar waar is de kist?? Is José nou niet op zijn eigen begrafenis?!?
Bijna aan einde van de dienst heb ik ineens door hoe het zit. Als de pastoor wijwater sprenkelt op iets dat voorin de kerk staat. Dan realiseer ik me dat daar de urn staat.
José is er dus toch bij. Maar hij is al gecremeerd.

Kil

Deze laatste zondag van juni is er dus ’s middags weer een begrafenis van een overleden dorpsgenoot. De tweede al dit jaar. Samen met de Italianen wandelen we naar de kerk.
Deze keer staat er wel een kist voorin de kerk, met de overleden Francisco. Net zoals bij José, rept de pastoor tijdens de mis bijna met geen woord over de overledene. En weer neemt niemand van de familie of vrienden het woord. Terwijl de pastoor binnen de mis plichtmatig afraffelt, staat buiten een twintigtal mannen geanimeerd en duidelijk hoorbaar te kletsen. Na de gang naar het kerkhof en het bijzetten van de kist in de muur, gaat ieder zijns weegs. Er is geen gelegenheid om de familie te condoleren.
Spanjaarden zijn warme mensen, maar rondom de dood is het een kille bedoening.