Plantvaardiger

We oogsten nu twee weken tomaten uit onze kas. Wat zijn ze heerlijk! Zeker de Coeur de Boeuf, een verrukkelijke saladetomaat. Maar tomaten groeien niet vanzelf…

Scherpe blik

Om de dag inspecteer ik de kas. Altijd ’s ochtends, als het er nog niet zo warm is.
Zie ik daarboven een bruine vlek op tomatenblad?
Ik laat de leesbril op mijn neus zakken en kijk nog eens. Nu met scherpe blik.
Vals alarm, gelukkig. Want een bruine vlek kan duiden op de aardappel- en tomatenziekte. Phytophthora Infestans heet de gevreesde schimmel – of eigenlijk pseudoschimmel – die de planten doodziek maakt en de oogst oneetbaar.

Verwoestend

In Ierland weten ze maar al te goed hoe verwoestend deze schimmel kan toeslaan. Bijna tweehonderd jaar geleden mislukt daar de hele aardappeloogst door de dan nog onbekende Phytophthora schimmel. Niet één jaar, maar tien jaar op rij. En aardappelen zijn dan het belangrijkste voedsel van Ierse boerenfamilies. Ze hebben dus bijna niks te eten. In die tien jaar van misoogsten sterven twee miljoen Ieren. Een kwart van de bevolking.

Vochtig

Phytophthora gedijt goed in Asturias. Te goed helaas. De schimmel heeft het graag lekker warm en vochtig. En met dat laatste zit je hier gebeiteld. De luchtvochtigheid is bijna altijd hoger dan zestig procent.

Donkere wolk

De naam Phytophthora ken ik al als kind. Want mijn vader teelt aardappelen. Als akkerbouwer oogst hij dan elk jaar tonnen met piepers, die van de herfst tot het voorjaar hoog opgestapeld in de koelcel liggen. En ik begrijp als zesjarige al dat Phytophthora een donkere wolk is, boven die volle koelcel met aardappelen. Maar ik heb dan geen idee wát het precies is.

Minikasjes

Jan en ik zijn allebei dol op tomaten. Die gaan we dus in ons eerste moestuinjaar meteen telen. We kweken de planten zelf uit zaad, alhoewel je hier overal plantjes kunt kopen. Lege vijfliterflessen voor bronwater lenen zich prima als minikasje. Ik snijd de flessen door de helft en maak inkepingen zodat ik de helften ook weer op elkaar kan schuiven. Overdag gaat de bovenste eraf. Anders wordt het te warm en vochtig in het minikasje.

Beschutte plek

Als de tomatenplanten te groot worden voor de minikassen, gaan ze de grond in. In de boomgaard maakt Jan een klimrek van gaas en bamboestokken. Een perfect beschutte plek, denken we. Maar achter de heg is geen wind, die het natte tomatenblad helpt opdrogen. Na een paar weken krijgen de eerste blaadjes bruine plekken. Maar als onwetende beginnelingen hebben we niks in de gaten. En we grijpen dus niet in. Als ook de nog groene tomaten bruin kleuren, is het te laat. We oogsten het eerste moestuinjaar nul tomaten.

Groenbemesters

Voor ons tweede moestuinjaar kopen we een kas. Van staal en plastic. Jan heeft er een flinke klus aan om het frame in de grond te verankeren en het plastic in te graven. Op de plek van de kas groeit dan een mix van groenbemesters: Japanse haver, gele mosterd en inkarnaatklaver. Die heb ik in september gezaaid om de bodem te voeden en losser te maken. Ik strooi ook compost en lavameel op de aarde, voordat de tomaten in de kas gaan. En natuurlijk een laag mulch.

Voorzichtig

De tomatenplanten groeien als kool en ze maken veel blad.
Dat moet je weghalen, adviseert een buurvrouw als ze een kijkje in de kas komt nemen.
Ik haal dan meer blad weg, maar blijf voorzichtig. Want de plant heeft toch blad nodig om energie te maken?

Bruine vlekken

Tot ik de eerste bruine vlekken zie. Oh jee, daar is ie weer: Phytophthora.
Ik inspecteer dan elke dag zorgvuldig alle tomatenplanten en haal elk blaadje met een bruine vlek weg. Ik ontsmet zelfs mijn snoeischaar. Want ik wil niet wéér een mislukte oogst. Phytophthora gedijt op vochtig blad. Daarom knip ik nu ook rigoureuzer overtollig blad van de planten. Ik laat er maar een stuk of vier, vijf zitten. Dan kan het gewas beter ventileren en sneller opdrogen.

Zonder blikken of blozen

Na twee weken zorgvuldig inspecteren en blad wegknippen, is er geen spoor meer van de schimmel. Dit werkt dus. Andere tuinders gooien zonder blikken of blozen kopersulfaat in de strijd tegen Phytophthora. Tot mijn verbazing ook ecologische tuinders van de Facebookgroep ‘Gardening in Asturias.’ Als ik opmerk dat het bodemleven geen fan is van kopersulfaat omdat dit ook goede schimmels doodmaakt, reageert niemand. Nog lang niet iedereen snapt dat een gezond bodemleven essentieel is voor je moestuin.

Gaatjes

Vlak na de tomatenschimmel dient zich nóg een plaag aan. Ineens valt het me op dat er gaatjes in sommige, nog groene tomaten zitten. En daar zitten rare bubbels bij. Ik snijd zo’n tomaat open. Getver, een rups zit zich daarbinnen vol te vreten. Het is de Heliothis armigera oftewel tomatenrups. Ik ga deze plaag op dezelfde manier te lijf. Inspecteren en weghalen. Na twee weken heb ik een halve vuilniszak vol rupstomaten. En dan stopt ook deze plaag. Ondanks de plagen oogsten we in ons tweede moestuinseizoen kilo’s en kilo’s met tomaten. Ik maak dan tientallen potten met tomaten in.

Derde seizoen

Dit is dus ons derde moestuinseizoen en we zijn nu dus al wat plantvaardiger. Ik heb de tomaten deze keer minder dicht op elkaar geplant. En ik haal één keer per week overtollig tomatenblad weg. Het begint erop te lijken dat deze aanpak werkt. Want ik heb nog geen enkele plaag in de tomaten gehad. Gauw afkloppen…
Maar nu groeien de planten zo snel, dat sommige eind juni al tegen het dak van kas zitten.
Hoe zou dat komen? Iemand enig idee?